logo czasopisma

Articles

Vol. 55 No. 2 (2025): Law and Social Bonds no. 2 (55) 2025

Normativeness of legal provisions in the democratic state of law

Submitted
11 April 2025
Published
05-06-2025
Versions

Abstract

The theory of rational lawgiver entails an assumption of normativeness of legal text. The assumption is usually presented in two propositions: (1) articulated parts of legal text are normative, and (2) other parts of legal text (i.e. preambles, titles of acts, parts, chapters etc.) are not normative. A series of theoretical, legislative and constitutional arguments are presented for the modification of this assumption. The whole legal next is normative. Every part and every sentence of legal text may express legal norm, including preamble. Thus one may speak about presumption of normativeness of the whole legal text. This presumption can be repealed.

 

References

  1. Bibliografia
    View in Google Scholar
  2. Monografie, podręczniki
    View in Google Scholar
  3. Banaszak, Bogusław. Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych. Warszawa, Kraków: Wolters Kluwer, 2007, wyd. 2.
    View in Google Scholar
  4. Carré de Malberg, Raymond. Contribution à la Théorie générale de l'État. Paris: Libraire de la Société du Recueil Sirey, 1920, t. 1.
    View in Google Scholar
  5. Frańczuk, Magdalena. Kompendium techniki legislacyjnej. Kraków: Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, 2014.
    View in Google Scholar
  6. Fuller, Lon Luvois. Moralność prawa. Warszawa: PIW, 1978.
    View in Google Scholar
  7. Garlicki, Leszek. Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Warszawa: Wolters Kluwer, 2023, wyd. 10.
    View in Google Scholar
  8. Grzybowski, Konstanty. Zasady Konstytucji Kwietniowej. Komentarz prawniczy do części I ustawy konstytucyjnej. Kraków: Skład Główny w Księgarni Gebethnera, Wolffa i Spółki, 1937.
    View in Google Scholar
  9. Grzybowski, Stefan. Wypowiedź normatywna oraz jej struktura formalna. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961.
    View in Google Scholar
  10. Jabłońska-Bonca, Jolanta. Wstęp do nauk prawnych. Poznań: Ars Boni et Aequi, 1994.
    View in Google Scholar
  11. Kaczocha, Mateusz. Akty prawa miejscowego. Tworzenie. Procedura. Kontrola. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2022.
    View in Google Scholar
  12. Komarnicki, Wacław. Ustrój państwowy Polski współczesnej. Geneza i system. Wilno: Polska Druk, Świt, 1937; reprint Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017.
    View in Google Scholar
  13. Krajewski, Radosław. Preambuły aktów normatywnych. Znaczenie i zestawienie. Bydgoszcz: Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, 2019.
    View in Google Scholar
  14. Maciąg, Zbigniew. Kształtowanie zasad państwa demokratycznego, prawnego i socjalnego w Niemczech (do 1948 r.). Białystok: Temida 2, 1998.
    View in Google Scholar
  15. Malinowski, Andrzej. Polski tekst prawny. Opracowanie treściowe i redakcyjne. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2012.
    View in Google Scholar
  16. Piechowiak, Marek. Preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. Aksjologiczne podstawy prawa. Warszawa: C.H. Beck, 2020.
    View in Google Scholar
  17. Rot, Henryk. Akty prawotwórcze w PRL. Koncepcje i typy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.
    View in Google Scholar
  18. Rozmaryn, Stefan. Konstytucja jako ustawa zasadnicza PRL. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
    View in Google Scholar
  19. Smend, Rudolf. Verfassung und Verfassungsrecht. München: Duncker & Humblot, 1928.
    View in Google Scholar
  20. Sobota, Katharina. Das Prinzip Rechtsstaat. Verfassungs- und verwaltungsrechtliche Aspekte. Tübingen: Mohr Siebeck, 1997.
    View in Google Scholar
  21. Prawo Starochełmińskie 1584 (1394), red. Witold Maisel, Zbigniew Zdrójkowski, tłum. Andrzej Bzdęga, Alicja Gaca, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1985.
    View in Google Scholar
  22. Stefaniuk, Małgorzata Ewa. Preambuła aktu normatywnego w doktrynie oraz w procesie stanowienia i stosowania polskiego prawa w latach 1989-2007. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2009.
    View in Google Scholar
  23. Stern, Klaus. Das Staatsrecht der Bundesrepublik Deutschland. München: Beck, 1977, t. 1, wyd. 1.
    View in Google Scholar
  24. Twardowski, Kazimierz. O dostojeństwie Uniwersytetu. Poznań: Rolnicza Drukarnia i Księgarnia Nakładowa, 1933.
    View in Google Scholar
  25. Weiler, Joseph Halevi Horowitz. Chrześcijańska Europa: konstytucyjny imperializm czy wielokulturowość. Poznań: W drodze, 2003.
    View in Google Scholar
  26. Wronkowska, Sławomira, Zieliński, Maciej. Komentarz do Zasad techniki prawodawczej z dnia 20 czerwca 2002 r. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2012, wyd. 2.
    View in Google Scholar
  27. Wróblewski, Bartłomiej. Die Staatshaftung für legislatives Unrecht in Deutschland. Eine rechtshistorische, rechtsdogmatische und rechtsvergleichende Untersuchung. Baden Baden: Nomos Verlag, 2005.
    View in Google Scholar
  28. Wróblewski, Jerzy. Zagadnienia teorii wykładni prawa ludowego. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1959.
    View in Google Scholar
  29. Zieliński, Maciej. Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 1972.
    View in Google Scholar
  30. Zieliński, Maciej. Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2010, wyd. 5.
    View in Google Scholar
  31. Ziembiński, Zygmunt. Problemy podstawowe prawoznawstwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980.
    View in Google Scholar
  32. Zirk-Sadowski, Marek. Prawo a uczestniczenie w kulturze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1998.
    View in Google Scholar
  33. Zoller, Elisabeth. Droit constitutionnel. Paris: Presses Universitaires de France, 1999, wyd. 2.
    View in Google Scholar
  34. Rozdziały w pracach zbiorowych
    View in Google Scholar
  35. Bień-Kacała, Agnieszka. „Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku po 11 latach jej obowiązywania.” W Konstytucjonalizm czeski i polski 15 i 11 lat po uchwaleniu konstytucji obu państw, red. Zbigniew Witkowski, Vera Jiráskova, Katarzyna Witkowska-Chrzczonowicz, 39-62, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2009.
    View in Google Scholar
  36. Complak, Krystian. „Preambuła.” W Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku, red. Jan Boć, 7-13, Wrocław: Kolonia, 1998.
    View in Google Scholar
  37. Garlicki, Leszek. „Wstęp.” W Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. Leszek Garlicki, 1-20, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2007, wyd. 1.
    View in Google Scholar
  38. Granat, Mirosław. „Zasada pomocniczości jako norma konstytucyjna. Czy wstęp do Konstytucji RP obowiązuje?” W Instytucje prawa konstytucyjnego w dobie integracji europejskiej. Księga jubileuszowa dedykowana prof. Marii Kruk-Jarosz, red. Jan Wawrzyniak, Marzena Laskowska, 62-70, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2009.
    View in Google Scholar
  39. Gwiżdż, Andrzej. „Wstęp do Konstytucji – Zagadnienia Prawne.” W Charakter i struktura norm Konstytucji, red. Janusz Trzciński, 166-184, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1997.
    View in Google Scholar
  40. Kordela, Marzena. „Koncepcja rule of law w prawie angielskim a wartość formalna prawa.” W Polskie dyskusje o państwie prawa, red. Sławomira Wronkowska, 50-61, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1995.
    View in Google Scholar
  41. Mularski, Krzysztof. „Kilka uwag o zbędnych fragmentach aktów normatywnych.” W Prawo wobec wyzwań współczesności, red. Bartosz Guzik, Natalia Buchowska, Paweł Wiliński, t. 5, 15-29, Poznań: Wydział Prawa i Administracji UAM, 2008.
    View in Google Scholar
  42. Piechowiak, Marek. „Preambuła.” W Konsty¬tucja RP. Komentarz do art. 1-86, red. Marek Safjan, Leszek Bosek, t. 1, 118-158, Warszawa: C.H. Beck, 2016.
    View in Google Scholar
  43. Sokolewicz, Wojciech. „Artykuł 2.” W Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. Leszek Garlicki, 1-73, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2007, wyd. 1.
    View in Google Scholar
  44. Trzciński, Janusz. „Charakter i struktura norm konstytucyjnych.” W Projekt Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w światle badań nauki prawa konstytucyjnego, red. Kazimierz Działocha, Andrzej Pułło, 29-33, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 1998.
    View in Google Scholar
  45. Tuleja, Piotr. „Art. 2.” W Konstytucja RP. Komentarz art. 1-86, red. Marek Safjan, Leszek Bosek, t. 1, 216-251, Warszawa: C.H. Beck, 2016.
    View in Google Scholar
  46. Wronkowska, Sławomira. „Zarys koncepcji państwa prawnego w polskiej literaturze politycznej i prawnej.” W Polskie dyskusje o państwie prawa, red. Sławomira Wronkowska, 63-80, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1995.
    View in Google Scholar
  47. Wronkowska, Sławomira, Hermann, Mikołaj i Łyszkowska, Agnieszka. „Wpływ orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego na tekst jednolity aktu normatywnego.” W Tekst jednolity ustawy wobec orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, red. Marzena Laskowska, Zbigniew Wrona, 17-37, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
    View in Google Scholar
  48. Zmierczak, Maria. „Kształtowanie się koncepcji państwa prawnego (na przykładzie niemieckiej myśli polityczno-prawnej).” W Polskie dyskusje o państwie prawa, red. Sławomira Wronkowska, 11-27, Poznań: Wydawnictwo Sejmowe, 1995.
    View in Google Scholar
  49. Książki przetłumaczone
    View in Google Scholar
  50. Dicey, Albert Venn. Wstęp do nauki o prawie konstytucyjnym. Tłumaczenie W. H., Warszawa: K. Kowalewski, 1908.
    View in Google Scholar
  51. Kodeks dóbr kultury i krajobrazu Republiki Włoskiej. Wstęp i tłumaczenie Andrzej Moś, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2017.
    View in Google Scholar
  52. Artykuły
    View in Google Scholar
  53. Bała, Paweł. „Invocatio Dei w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. w perspektywie porównawczej i historycznej.” Studia Erasmiana Wratislaviensia, nr 5 (2011): 305-333.
    View in Google Scholar
  54. Działocha, Kazimierz. „Pojęcie aktu normatywnego w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym.” Studia Prawnicze, nr 2-3 (1989): 41-59.
    View in Google Scholar
  55. Działocha, Kazimierz, Zalasiński, Tomasz. „Zasada prawidłowej legislacji jako podstawa kontroli konstytucyjności prawa.” Przegląd Legislacyjny, nr 3 (2006): 5-20.
    View in Google Scholar
  56. Kosiorowski, Cezary. „Normatywny charakter aktu prawnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.” Państwo i Prawo, nr 9 (2010): 32-45.
    View in Google Scholar
  57. Lewandowski, Sławomir. „Kontrowersje wokół preambuł.” Studia Iuridica, t. 31 (1996): 87-95.
    View in Google Scholar
  58. Marcinkiewicz, Marta. „O Konstytucji kwietniowej raz jeszcze.” Pamięć i Tożsamość, nr 1 (2018): 296-355.
    View in Google Scholar
  59. Niesiołowski, Jarosław. „Charakter normatywny a znaczenie normatywne wypowiedzi tekstu prawnego.” Państwo i Prawo, nr 3 (1985): 78-87.
    View in Google Scholar
  60. Płowiec, Witold. „Wstęp do Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.” Przegląd Sejmowy, nr 1 (2010): 9-23.
    View in Google Scholar
  61. Wronkowska, Sławomira. „Zmiany w systemie prawnym.” Państwo i Prawo, nr 8 (1991): 3-14.
    View in Google Scholar
  62. Wróblewski, Bartłomiej, Normatywność tzw. dekalogu – pierwszych 10 artykułów Konstytucji kwietniowej, referat wygłoszony 8 kwietnia 2025 r. na konferencji „W poszukiwaniu nowych rozwiązań ustrojowych. Konstytucja kwietniowa z 1935 r. – jej obowiązywanie i dziedzictwo” na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (tekst oddany do druku).
    View in Google Scholar
  63. Wróblewski, Bartłomiej, Zajęcki, Maurycy. „Problemy z pojęciem normatywności tekstu aktów prawnych. Uwagi recenzyjne i polemiczne po lekturze pracy Małgorzaty Ewy Stefaniuk Preambuła aktu normatywnego w doktrynie oraz w procesie stanowienia i stosowania polskiego prawa w latach 1989-2007 Warszawa 2009.” Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 2 (2012): 293-306.
    View in Google Scholar
  64. Wróblewski, Bartłomiej, Zajęcki, Maurycy. „O normatywności, redundantności i zbędności przepisów prawnych.” Przegląd Sejmowy, nr 5 (2017): 125-141.
    View in Google Scholar
  65. Wróblewski, Bartłomiej, Zajęcki, Maurycy. „O normatywności, redundantności i zbędności przepisów prawnych. Część druga: typologia przepisów.” Przegląd Sejmowy, nr 2 (2021): 181-221.
    View in Google Scholar
  66. Wróblewski, Bartłomiej, Zajęcki, Maurycy. „O normatywności, redundantności i zbędności przepisów prawnych. Część trzecia: typologia fragmentów przepisów i elementów części niezasadniczej aktów normatywnych.” Przegląd Sejmowy, nr 2 (2023): 119-155.
    View in Google Scholar
  67. Wróblewski, Bartłomiej, Zajęcki, Maurycy. „O normatywności, redundantności i zbędności przepisów prawnych. Część czwarta: uzupełnienia dogmatyczno-teoretyczne i podsumowanie” (tekst oddany do druku w Przeglądzie Sejmowym).
    View in Google Scholar
  68. Ziembiński, Zygmunt. „Przepis prawny a norma prawna.” Ruch Prawniczy i Ekonomiczny, nr 1 (1960): 105-122.
    View in Google Scholar
  69. Akty normatywne
    View in Google Scholar
  70. Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r., Dz. U. 1935, nr 30, poz. 227.
    View in Google Scholar
  71. Ustawa z dnia 21 kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. 1936, nr 30, poz. 240 ze zm.
    View in Google Scholar
  72. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1938 r. o ochronie imienia Józefa Piłsudskiego, Pierwszego Marszałka Polski, Dz. U. 1938, nr 25, poz. 219.
    View in Google Scholar
  73. Ustawa z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz. U. 1989, nr 75, poz. 444 ze zm.
    View in Google Scholar
  74. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. 1997, nr 78, poz. 483, ze zm.
    View in Google Scholar
  75. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, Dz. U. 1997, nr 98, poz. 602 ze zm., t.j. Dz. U. 2024, poz. 1251.
    View in Google Scholar
  76. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”, Dz. U. 2002, nr 100, poz. 908, ze zm., t.j. Dz. U. 2016, poz. 283.
    View in Google Scholar
  77. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach, Dz. U. 2003, nr 220, poz. 2181 ze zm., t.j. Dz. U. 2019, poz. 2311.
    View in Google Scholar
  78. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy z 29 października 2004 r., Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C 310, 16 grudzień 2004.
    View in Google Scholar
  79. Ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o Narodowych Obchodach Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. 2017, poz. 919 ze zm.
    View in Google Scholar
  80. Orzeczenia
    View in Google Scholar
  81. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 listopada 1997 r., U 11/97, OTK ZU 1997, nr 5-6, poz. 67.
    View in Google Scholar
  82. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1996 r., K26/96, OTK ZU 1997, nr 2, poz. 19.
    View in Google Scholar
  83. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 grudnia 1999 r., K 4/99, OTK ZU 1999, nr 7, poz. 165.
    View in Google Scholar
  84. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 stycznia 2000 r., K 7/99, OTK ZU 2000, nr 1, poz. 2.
    View in Google Scholar
  85. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2000 r., K 8/98, OTK ZU 2000, nr 3, poz. 87.
    View in Google Scholar
  86. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 czerwca 2000 r., P 3/00, OTK ZU 2000, nr 5, poz. 138.
    View in Google Scholar
  87. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 21 marca 2001 r., K 24/00, OTK ZU 2001, nr 3, poz. 51.
    View in Google Scholar
  88. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 czerwca 2002 r., P 13/01, OTK-A 2002, nr 4, poz. 42.
    View in Google Scholar
  89. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 19 grudnia 2002 r., K 33/02, OTK-A 2002, nr 7, poz. 97.
    View in Google Scholar
  90. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 17 maja 2006 r., K 33/05, OTK-A 2006, nr 5, poz. 57.
    View in Google Scholar
  91. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 lipca 2006 r., U 5/04, 5 OTK-A 2006, nr 7, poz. 80.
    View in Google Scholar
  92. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 3 listopada 2006 r., K 31/06, OTK-A 2006, nr 9, poz. 135.
    View in Google Scholar
  93. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 marca 2007 r., K 54/05, OTK-A 2007, nr 3, poz. 25.
    View in Google Scholar
  94. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 czerwca 2008 r., K 50/05, OTK-A 2008, nr 5, poz. 79.
    View in Google Scholar
  95. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 listopada 2010 r., K 32/09, OTK-A 2010, nr 9, poz. 150.
    View in Google Scholar

Downloads

Download data is not yet available.