logo czasopisma

Articles

Vol. 58 No. 5 (2025): Prawo i Więź nr 5 (58) 2025

Between Realism and Pragmatism: Polish Foreign Policy in the View of Stanisław Cat-Mackiewicz in the Vilnius “Słowo” in the 1930s

DOI:
https://doi.org/10.36128/4spg8j65
Submitted
17 June 2025
Published
18-11-2025

Abstract

The article discusses Stanisław Cat-Mackiewicz's views on Polish foreign policy in the 1930s, presented in the Vilnius daily “Słowo”. The publicist consistently criticized the illusions accompanying the foreign policy of the Second Polish Republic, particularly the excessive trust placed in France and Great Britain, which—in his opinion—were not prepared to offer real support to Poland in the event of a war with Germany. He supported the signing of the non-aggression pact with the Third Reich in 1934, considering it a step toward greater independence of Polish diplomacy. Stanisław Mackiewicz advocated a policy of balance between Germany and the Soviet Union, while firmly warning against the threat posed by Bolshevism. Although he did not call for breaking off diplomatic relations with the USSR, he demanded a firm and clearly anti-communist stance from the Polish state. In the article, Mackiewicz appears as a political thinker guided by realism in international affairs, in opposition to the strategy pursued by Minister Józef Beck.

References

  1. Baszkiewicz, Jan. Historia Francji. Wrocław: Ossolineum, 1974.
    View in Google Scholar
  2. Batowski, Henryk. Między dwiema wojnami 1919–1939. Zarys historii dyplomatycznej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001.
    View in Google Scholar
  3. Buchowski, Krzysztof. Panowie i żmogusy. Stosunki polsko-litewskie w międzywojennych karykaturach. Białystok: Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku, 2004.
    View in Google Scholar
  4. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “Geniusz wyjeżdża….” Słowo, Wilno, 30 grudnia 1930, nr 297.
    View in Google Scholar
  5. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “Od Napoleona III do Brześcia Litewskiego.” Słowo, Wilno, 28 grudnia 1930, nr 296.
    View in Google Scholar
  6. Cat [Stanisław Mackiewicz] “Rozmowa Francuza z Polakiem.” Słowo, Wilno, 19 listopada 1932, nr 292.
    View in Google Scholar
  7. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “Rok niepomyślny.” Słowo, Wilno, 9 stycznia 1933, nr 8.
    View in Google Scholar
  8. Cat [Stanisław Mackiewicz].”Notatki polemiczne.” Słowo, Wilno, 25 lutego 1933, nr 55.
    View in Google Scholar
  9. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “To lepsze niż pakt o nieagresji.” Słowo, Wilno, 2 marca 1933, nr 60.
    View in Google Scholar
  10. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “MacDonald = ‘pokojowa’, Mussolini = ‘rewizja granic’.” Słowo, Wilno, 21 marca 1933, nr 79.
    View in Google Scholar
  11. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “Zwycięstwo ‘Słowa’ w publicystyce polskiej.” Słowo, Wilno, 29 stycznia 1934, nr 27.
    View in Google Scholar
  12. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “Niezależna polityka Polski. Niezależna polityka Niemiec. Porozumienie z Niemcami daje nam pokój i dyplomatyczną niezależność.” Słowo, Wilno, 29 stycznia 1935, nr 28.
    View in Google Scholar
  13. Cat [Stanisław Mackiewicz]. Z Francją i z Niemcami, ale nie z Francją przeciw Niemcom. Słowo, Wilno, 31 sierpnia 1936, nr 239.
    View in Google Scholar
  14. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “Nie można być antybolszewikiem na wewnątrz a filobolszewikiem na zewnątrz.” Słowo, Wilno, 24 września 1936, nr 262.
    View in Google Scholar
  15. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “Przykucnijmy.” Słowo, Wilno, 22 grudnia 1936, nr 351.
    View in Google Scholar
  16. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “Metoda przekazywania opinii publicznej do załatwienia.” Słowo, Wilno, 18 września 1937, nr 258.
    View in Google Scholar
  17. Cat [Stanisław Mackiewicz]. |Zwycięstwo Polska winna mieć rekompensatę za dokonanie Anschlussu.” Słowo, Wilno, 14 marca 1938, nr 71.
    View in Google Scholar
  18. Cat [Stanisław Mackiewicz]. |Żądamy normalizacji stosunków polsko-litewskich jako rekompensaty za dokonanie Anschlussu.” Słowo, Wilno, 15 marca 1938, nr 72.
    View in Google Scholar
  19. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “Dysconto Anschlussu.” Słowo, Wilno, 15 marca 1938, nr 73.
    View in Google Scholar
  20. Cat [Stanisław Mackiewicz]. “Wojskowa wygrana, dyplomatyczna przegrana.” Słowo, Wilno, 1938, nr 81,.
    View in Google Scholar
  21. Cat-Mackiewicz, Stanisław. O jedenastej – powiada aktor – sztuka jest skończona. Polityka Józefa Becka. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2012.
    View in Google Scholar
  22. Cat [Stanisław Mackiewicz]. Historia Polski od 11 listopada 1918 do 17 września 1939 r. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2012.
    View in Google Scholar
  23. Czapiewski, Edward. „Konserwatyści o stosunkach polsko-niemieckich w latach 1918–1925.” Dzieje Najnowsze 18, nr 3–4 (1986): 81 – 104.
    View in Google Scholar
  24. Czapliński, Władysław, Antoni Galos i Wacław Korta. Historia Niemiec. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010.
    View in Google Scholar
  25. Czubiński, Antoni. Historia Polski XX wieku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2003.
    View in Google Scholar
  26. Dąbrowski, Przemysław. Rozpolitykowane miasto. Ustrój polityczny państwa w koncepcjach ugrupowań działających w Wilnie w latach 1918–1939. Gdańsk: Arche, 2012.
    View in Google Scholar
  27. Garlicki, Andrzej. Józef Piłsudski 1867–1935. Warszawa: Czytelnik, 1989.
    View in Google Scholar
  28. Górski, Andrzej. Władza polityczna w myśli Stanisława Cata-Mackiewicza. Kraków: Wydawnictwo Arcana, 1999.
    View in Google Scholar
  29. Gzella, Jacek. Między Sowietami a Niemcami. Koncepcje polskiej polityki zagranicznej konserwatystów wileńskich zgrupowanych wokół „Słowa” (1922–1939). Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2011.
    View in Google Scholar
  30. Gzella, Jacek.. “Koncepcje stosunków polsko-węgierskich na łamach wileńskiego ‘Słowa’ (1922–1939).” Rocznik Historii Prasy Polskiej 15, z. 1(29) (2012): 87 – 108.
    View in Google Scholar
  31. Jaruzelski, Jerzy. Mackiewicz i konserwatyści. Szkice do biografii. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976.
    View in Google Scholar
  32. Jaruzelski, Jerzy. Stanisław Cat-Mackiewicz 1896–1966. Wilno – Londyn – Warszawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994.
    View in Google Scholar
  33. Karski, Jan. Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919–1945. Od Wersalu do Jałty. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2014.
    View in Google Scholar
  34. Kornat, Marek, i Mariusz Wołos. Józef Beck. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020.
    View in Google Scholar
  35. Krasuski, Jerzy. Stosunki polsko-niemieckie 1871–1939. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
    View in Google Scholar
  36. Leszek-Szcześniak, Andrzej. Zmowa – IV rozbiór Polski. Warszawa: Alfa, 1990.
    View in Google Scholar
  37. Łepkowski, Tadeusz. Słownik historii Polski. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973.
    View in Google Scholar
  38. Łossowski, Piotr. Dyplomacja Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1992.
    View in Google Scholar
  39. Łossowski, Piotr. „Kształtowanie się państwa polskiego i walki o granice (listopad 1918–czerwiec 1921).” W Historia dyplomacji polskiej, t. 4: 1918–1939, red. Piotr Łossowski, 92–95. Warszawa: PWN, 1995.
    View in Google Scholar
  40. Materski, Wojciech. Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918–1943. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2005.
    View in Google Scholar
  41. Osica, Janusz. Politycy anachronizmu. Konserwatyści wileńskiej grupy „Słowa” 1922–1928. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
    View in Google Scholar
  42. Paluszyński, Tomasz. Historia Niemiec i państw niemieckich. Zarys dziejów politycznych. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006.
    View in Google Scholar
  43. Rudnicki, Szymon. Działalność polityczna polskich konserwatystów 1918–1926. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Ossolineum, 1981.
    View in Google Scholar
  44. Shirer, William Lawrence. Powstanie i upadek Trzeciej Rzeszy. Historia hitlerowskich Niemiec. Oświęcim: Napoleon V, 2019.
    View in Google Scholar
  45. Studnicki, Władysław. “PPS wysługuje się Sowietom.” Słowo, Wilno, 5 maja 1936, nr 123.
    View in Google Scholar
  46. Szpoper, Dariusz. Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904–1939. Gdańsk: Arche, 1999.
    View in Google Scholar
  47. Szpoper, Dariusz, i Andrzej Bielecki. Aleksander Meysztowicz. Portret polityczny konserwatysty. Gdańsk: Arche, 2001.
    View in Google Scholar
  48. Władyka, Wiesław. Działalność polityczna polskich stronnictw konserwatywnych w latach 1926–1935. Wrocław: Ossolineum, 1977.
    View in Google Scholar
  49. Wołos, Mariusz. “Szkic o polskiej polityce zagranicznej w międzywojennym dwudziestoleciu.” W Dwudziestolecie, red. Krzysztof Persak i Paweł Machcewicz, 201–206. Warszawa: Bellona i Muzeum Historii Polski, 2009.
    View in Google Scholar
  50. Wojtacki, Marcin. „Słowo” Stanisława Cata-Mackiewicza. Dziennik konserwatystów wileńskich w latach 1922–1939. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2009.
    View in Google Scholar
  51. Wrzos, Konrad. Pułkownik Józef Beck. Warszawa: Nakład Gebethnera i Wolffa, 1939.
    View in Google Scholar
  52. Zgórniak, Marian. „‘Lebensraum’ w doktrynie politycznej i wojskowej III Rzeszy.” Studia Historyczne 23, z. 4 (1980).
    View in Google Scholar
  53. Żerko, Stanisław. “Stanisław Cat-Mackiewicz wobec stosunków polsko-niemieckich (do 1939 r.).” W Polacy i Niemcy. Dziesięć wieków sąsiedztwa, red. Andrzej Czubiński, 374–375. Warszawa: PWN, 1987.
    View in Google Scholar
  54. Żerko, Stanisław. Stosunki polsko-niemieckie. Poznań: Instytut Zachodni, 1998.
    View in Google Scholar
  55. Żerko, Sławomir. “Jesteśmy w dobrym punkcie politycznym. O polityce Józefa Becka — bez mitów.” Dzieje Najnowsze 33, nr 4 (2001): 103–105.
    View in Google Scholar

Downloads

Download data is not yet available.